TAKIMI IM ME JANIS RICOS
- Tregim -
Kur u afrova pranë shtëpisë së tij, hodha edhe njëherë vështrimin mbi veten.Ajo, më dukej e vogël. Në thellësi të shpirtit kisha një drithërimë të lehtë, si gurgullimë përroi, si fëshfërimë gjethesh nga një fllad, që hynte brënda meje nuk di nga ku, dhe përse. Hëna kishte dalë e plotë mbi malin e afërt e më shikonte, pa nxjerrë nga goja e saj asnjë fjalë. Mos mendoni se ajo është memece?! Jo, jo, ajo flet me pafajësinë e saj, me atë vegim të artë e të argjëntë, që mërr deti, valët dhe vetë njerzit që ecin rrugëve të fshatit turistik.Të gjithë këtë pështjellim shpirtëror ma krijonte ora e këtij takimi, që ëndërroja prej shumë vitesh. E ëndërroja, pasi po të përpiqesha për realizimin e tij, më e lehtë ishte të takoje vëllezrit e burgut te Spaçit e Burrelit, se poetin e madh. Ndonse Jani Rico, thuhej, se kishte të njëjta bindje me “babanë e shtëpisë sonë”, lufta dhe përpjekja për një takim, ishte njëlloj sikur të trokisje në derën e hetuesisë. Por pse ta zgjasim. Muri që ndante botët kishte rënë, dhe unë ndodhesha pak hapa larg portës së tij. Jani Rico, kishte ditë që më kishte bërë ftesën për ta vizituar në rezidencën e tij brënda kalasë së lashtë. Atje ku ai, kishte ngritur një kala tjetër brënda saj, një kala, që i përkiste kalasë së përbotshme të poezisë. Numerova edhe njëherë veprimet e lëvizjeve që do bëja, si do qëndroja, pyetjet që do ti drejtoja. Hodha vështrimin nga hëna, si për ti kërkuar ndihmë. Mu duk se më buzëqeshi, e më tha “Poeti i madh është njeri i thjeshtë, fjalë pakë, i matur e mbi të gjitha njeri i dashur me kolegët dhe artistët”.
Në këto mendime e sipër kisha arritur te porta e madhe e shtëpisë së tij. Shtëpia ishte e përhumbur në gji të natës, brenda saj kishin lindur dhe rritur poemat e tij, që ishin përkthyer në më shumë se 120 gjuhë të botës. “Çudi, mendoja, Jani flet vetëm dy gjuhë të huaja dhe në të vërtetë bisedon me 120 gjuhë të huaja”.
Trokita me druajtje në portë. Trokitjet ishin të lehta, të ndrojtura, sikur kisha frikë mos zgjoja nga gjumi mendimet e tij. Mu duk, se trokitjet i mori era e nëntorit dhe pasi i kripëzoi me jodin, kripën dhe zhurmën e dallgëve, i mori me vehte e humbi bashkë me to në thellësi të Egjeut.
Por isha gabuar. Doreza e derës kërciti, sikur shpinte eshtrat e saj, dhe dera u hap.
- Mjeshtri po u pret, dëgjova zërin e shërbëtorit të tij, një burrë i shkurtët me një xhamadan të zi e një këmishë të bardhë të kollarisur.Urdhëroni!
Përballë meje u shfaq një sallon i madh i mobiluar me një stil të vjetër arisoktatik. Mobilje të vjetra, një tryezë e madhe pune dhe pak më tej një pjano, edhe ajo e stilit të vjetër. Në fund të saj një oxhak i madh. Në të bubulonte flaka e madhe, e cila pleksej me zjarrin e fantazisë dhe mendimeve të tij.
- Mirëmbrëma! Përshëndeta.
Ai hodhi vështrimin mbi mua dhe u mundua të ngrihej.
- Mirëmbrëma, biri im!
Zërin e kishte të ëmbël, si të një fëmije, tonaliteti i tij vinte drejt meje në nota maxhore. Kjo në gjuhën e muzikës tregonte një gjëndje harmonike dhe miqësore.
Shërbëtori i vajti pranë ta ndihmonte të ngrihej. Po kështu edhe unë.
Ai buzëqeshi dhe bëri me dorë të mos e preknim. U hepua, u përkund për një çast si një lis i madh nga era dhe qëndroi. Kishte dhjetë ditë që i kishte mbushur 82 vjeç.
Pasi u takuam më drejtoi të ulem nga ana tjetër e oxhakut.
- Mjeshtër, si jeni?
- Mirë biri im!
- Ju shikoj që jeni shumë mirë!
- Mirë qofshi, biri im!
Mbi portretin e fytyrës së tij, drita e flakëve luante me ngjyrat e arta në të kuqe. Mjekra i ishte zbardhur, në ballë e rreth syve të thellë, lexoja vitet dhe rrugën e tij të gjatë e të vështirë. Ndriçimi ishte i zbehtë, duket kjo i pëlqente. Kishte hedhur krahëve një si batanie të leshtë me ca thekë të mëdhenj e me ngjyra të ndezura, si xhufkat e këpucëve të labërisë.
- Po u prisja, tha. Tërë këto ditë që u bëra ftesën, mu dukën të gjata si nëtët e stepës së Siberisë.Kohët e fundit jam bërë me vese dhe e humbas shpejt durimin. Më shikonte drejt në sy, me një vështrim të qetë, të mëndafshtë, që dilnin nga sytë e bukur e të fildishtë.
- Ja, edhe unë erdha. Për mua kjo vizitë ishte një ëndër, që e mbaj në gëzimin e lëndinave të shpirtit tim kaq vite. Ështe një lulëzim shpirtëror që më shton jetën.
Ia vuri buzën në gaz.
- Kënaqësia është edhe imja, biri im!
Buzëqeshja e tij mu duk se u dha trarëve të nxirë, buzëqeshjen e kaltër të mëngjeseve bregdetare.
Tingulli melodioz i zërit të tij, frymëmarrja e lehtë dhe lëvizjet e ngadalta por të sakta, më larguan si me dorë ankthin që më kishte pushtuar. Hija e mendimeve u davarit dhe iku duke ia lënë vëndin soneteve të erës, që u binin veglave muzikore jashtë pa një ritëm të zakonshëm. Zjarri që ishte ndezur në sytë e tij më ktheu në një pranverë, ku aroma e dëshirave, i mbyllte hendeqet e hapësirave të ndrojtjes.
- Sot, më kishin ftuar në një takim me rëndësi të veçantë.
Fjalët i endeshin nëpër buzët e plakura dhe qimet e mustaqeve e mjekrës, si krahët e zogjve nëpër degët dhe gjethet e folesë.
- Ku?
- Në Athinë. Janë mbledhur poetë e shkrimtarë nga gjithë bota. Bëhet një takim për jetën dhe veprën e poetit Odisea Eliti.
- Dhe ju munguat?
- Po, biri im! Mungova.Dhe e dini pse?
- Pse?
- Sepse u kisha dhënë fjalën.
U ndjeva i turpëruar. Isha skuqur deri në rrënjë të veshëve. Ula kokën.
- Ngrijeni kokën, biri im!
Ngrita kokën dhe hodha vështrimin mbi shërbëtorin. Ai pohoi me kokë.
- Faleminderit mjeshtër, shumë faleminderit! Duhet të kishit shkuar, karrikja juaj ka një vënd të veçantë në tryezën e poetëve.
- Ajo e ka vëndin këtu, dhe tregojë nga unë. Tërhoqi mbi supe guvertën dhe e shtërngoi rreth qafës. Afrohuni më pranë zjarrit biri im... Më duket se keni ftohtë!?
Në të vërtetë unë dridhesha nga fjalët dhe sinqeriteti i bisedës me të.
Ndërkohë shërbëtori solli një sofër të vogël dhe na e vuri përpara.
- Më falni por unë kam ngrënë!
- Një fjalë e juaja popullore thotë: “Dy të rrahura të bëjnë dëm, dy të ngrëna të bëjnë mirë” dhe tjetra “Ku shikon tryezë afrohu, ku shikon shkopinj largohu”.
- Nga i keni mësuar mjeshtër!
Ai qeshi me një gurgullimë të thellë, si përplasjet e dallgëve në bregun e thepisur, por nuk foli.
Pastaj iu drejtua shërbëtorit.
- Vasil!
- Urdhëroni zotëri!
- Do na biesh verë të kuqe të vjetër. Dhe vazhdoi shqip.- Poshtë, thellë në qilar, te cepi djathtas.
Unë u hutova. Ishte e vërtetë. E dëgjova ta përsëriste.-Poshtë, thellë në qilar, te cepi djathtë.
Kisha mbetur si i shashtisur.
Ai buzëqeshi por nuk foli. Qëndroi një çast dhe vazhdoi:
- Nga vera e vjetër, që Bajroni i ka bërë dhuratë babait tim.
- E kisha humbur. Ose unë nuk dëgjoja, ose mikpritësit nuk ishin mirë.
- Më falni mjeshtër, nuk është nevoja!
- Është, biri im, juve u takon një respekt i tillë.
Ishte e vërtetë, mirë i kisha dëgjuar.
I quajturi Vasil erdhi me katër pesë shishe në dorë. Më pas pruri dhe peshkun e pjekur, ullinjtë dhe lakrat e erga e të ziera.
- Vasilin besoj e njihni?
- Jo, i them i habitur.
- Është Vasili Vasilikos, ka shkruar shumë vepra dhe ka bërë emër. Ka qënë edhe në shqipëri te ju.
I hodha një sy vjedhurazi.Ishte i shkurtër si unë. Pantallonat i binin të gjata, në krah të djathtë i ishin shqepur dhe i dukeshin benebrekët e bardha qepur me pë të zi.
- Gëzohem!
- Gëzoju biri im, gëzoju!
Mori njërën nga shishet dhe mbushi gotat e thella, të argjënda. Në brëndësi të tyre u zhyt një rreze drite dhe filloi të luante me syrin e tij, që endej mes lëngut të errët.
- Gëzuar!
- Gëzuar mjeshtër!
Biseda i fshiu kufinjtë e moshës dhe të ndrojtjes.
- Keni kaluar shumë vite në pranga, mjeshtër?
- Po, biri im! Kam kaluar nga Praga disa herë.
U shtanga. Ndoshta nuk më kishte dëgjuar mirë.
Ai vazhdoi.
- Atje në Pragë në brigjet e lumit, më ka ndodhur dhe një ngjarje që ka të bëjë me ju.
- Me mua?
- Po, po, me ju. Në ju kujtohet, më keni dërguar dikur një vëllim me poezi!
- Po!
- Porsa i mora, renda në aerodrom për të vajtur në Pragë, për një takim me shkrimtarët dhe poetët tanë të bllokut.Fliste ngadalë por bindshëm.-Poezitë i mora me vete.
- Dhe?
- Pasi i lexova më humbën.Dhe e di çfar ndodhi?
- Çfar?
- Pas një viti i pashë të botuara si vëllim në gjuhën Çeke.Në kopertinë kishin emrin, Milan Kundera.
Unë ula kokën dhe nuk fola.
- Ngrijeni kokën. Ai libër u vlerësua shumë por unë e di, nuk është i tij, por është juaji. Kohë të vështira, biri im. Por do vijë koha, që burimi do kthehet në vahun e tij. Kohët e fundit, vjedhjet, lavdërimet, mburrjet dhe gënjeshtrat, janë kthyer në profesion. Të betohem për flamur, që do ta bëj, foli shqip..
Gotat ngriheshin njëra pas tjetrës. Tik, taket e orës binin dhe humbisnin në thellësinë e natës.
- Më falni, më duhet të iki!
- Edhe pak, biri im, edhe pak.
Pas asaj fjale biseda zgjati edhe dy orë të tjera.
- Më falni por edhe ju duhet të shlodheni. Pashë se sytë po e humbisnin shkëlqimin e mëparshëm.
- Vasil, thirri përsëri. Në fakt Vasili ishte në tryezë me ne.
- Urdhëro zotëri!
- Do ti vësh me vete zotërisë pesë shishe verë.
- Nuk është e nevojshme mjeshtër!
- Është, biri im, është. Vera është shënjë e miqësisë. Dy shishe do t’ia jepni mikut tuaj Vaidit, dy Rolandit. Grigorit do ti jepni vetëm një, pasi të tjerat, ia japim kur të kalojë këtej. Do t’u thoni, që i kanë nga unë. I kam lexuar veprat e tyre dhe më kanë pëlqyer. Ashtu si kanë verën e rakinë, ashtu kanë dhe poezinë. Dhe tani.... Vasil, më bëni dhe një fotografi më zotërinë! Të jem dhe unë i pranishëm në ato që do të thuhen në të ardhmen.
Vasili bëri dy- tre shkrepje.Ricosi u ngrit me vështirësi.
- Nuk është nevoja, mos luani, më përcjell zoti Vasil!
- Jo biri im, tjetër gjë dua t’u tregoj. Ejani me mua!
Mori rrugën nëpër koridorin e gjatë duke u përkundur, si nëpër endërra poetike.
- Ku shkojmë?
Ndërkohë, Ai, hapi derën e dhomë së tij të gjumit. Mendova se mos u ngatërrua.
- Jo mjeshtër, dera e jashtme nuk është këtej!
- Këtu është dhoma ime e gjumit, shtoi, dhe eci më përpara.
M’u duk se do të binte, ndaj renda para tij e ndeza abazhurin më të afërt.
Në sytë e tij pashë të hapej një dritare buzëqeshje.
- Faleminderit!
- Asgjë mjeshtër. E ndihmova të ulej në cepin e shtratit. - Duhet të flini, të qetësoheni, pimë pak.
Zgjati dorën e gjatë me damarë të thellë si përrënj malorë mbi komedinë, dhe më tregoi një libër të hapur. Faqet e tij ishin të mbushura me shënime dhe vija. Mbi to një palë syze me numer të madh me skelet floriri.Mbi to binte drita e abazhurit dhe zmadhohej, shkëlqimi ndriconte më shumë se gjysmën e dhomës.
- Nuk kam gjumë, biri im! Do të lexoj pak.
- Çfar lexoni Mjeshtër?
Ai e ktheu nga kopertina dhe lexoi titullin.
- Është libri juaj i fundit me poezi.
U befasova, mu morën mëntë. Drita e dhomës m’u duk e fortë. Ndoshta e kisha nga pija.
- Për këtë libër do flasin biri im, do flasin!
- Shtrijuni mjeshtër.
Unë e ndihmova të shtrihej dhe i hodha deri në mes një velënxë të leshtë të kuqe. Ai vuri kokën në jastëk. E bardha e jastëkut dhe e flokëve u bënë bashkë dhe u shpërbënë në një mal të vogël dëbore.
- Ta shuaj dritën, mjeshtër?
- Shuaje biri im. Por librin lëreni të hapur. Ai, ndez një vegim drite ku do ecin brezat që do vinë.
- Natën e mirë mjeshtër!
- Natën e mirë, e përtypi nëpër dhëmbët e vënë, duke lëshuar peshën e dorës mbi faqet e hapura të librit.
- Ngreu, ngreu se vajti von! Kështu si e ke nisur do të të përjashtojnë edhe nga puna. Edhe në gjumë nuk gjën qetësi, me dikë përshëndetesh!
Unë hapa sytë. Ora kishte kaluar nga shtatë. Rrezet e para të diellit hynin në hapësirën e perdeve dhe vijëzoheshin në mur, duke i dhënë dhomës një ngjyrë të purpurt.
- Mos më luaj, grua! Sot është e diel. Mbylla sytë dhe u ktheva nga krahu tjetër, për të thirrur ëndërrën, me të cilën ndjehesha i lumtur.